Biyomedikal Mühendisleri olarak sağlık tesislerinde işletme ve yatırım planlamalarında birçok görev ve sorumluluğumuz bulunmaktadır. Dergimizin ilk sayısı ile de özellikle Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) Modeli kapsamında Yap-Kirala-Devret kapsamında sağlık hizmet sunumunda bulunan Şehir Hastanelerine yönelik süreçlerdeki bir çok soru işaretine kısım kısım açıklama, iyi örnek uygulama ile meslektaşlarımız ve meslektaş adaylarımız ile meraklılarına dilimiz döndüğünce destek olmaya çalışacağız.
Biyomedikal branşı kendi içinde elektrik, elektronik, mekanik, anatomi, fizik, kimya, biyoloji, robotik, mantık, bilgisayar ve yazılım gibi birçok fenni alan ile multidisipliner olmasına rağmen sağlık tesislerinin işletme dönemlerinde işletme, tedarik zinciri, stok yönetimi, risk yönetimi, kalite yönetimi, maliyet muhasebesi ile çarpan etkisi artarak daha fazla disiplin ile etkileşmektedir. KÖİ modeli sağlık tesislerinde ise bu süreç daha da fazla artarak yapı-inşa, bilgi yönetim sistemi, atık yönetimi, faturalandırma, stok ve satın alma, laboratuvar, güvenlik, taşıma, sterilizasyon, ruhsatlandırma ve akreditasyon, iş gücü planlaması gibi birçok yansıması ve hizmetler ile uzmanlık alanları arasında disiplinler arası yapıya kavuşmuştur.
“Şehir Hastanesi” terminolojisi ülkemizde ilk olarak 2012 yılında Kahramanmaraş Necip Fazıl Şehir Hastanesi ile kazanılmıştır. Şehir hastaneleri ismi ile tüzel kişilik kazanan toplamda 24 sağlık tesisi bulunmaktadır. Ancak bu sağlık tesisleri iki farklı işletme modeli ile hizmet sunumu gerçekleştirilmektedir. İlki Sağlık Bakanlığına bağlı diğer kamu hastaneleri yapısında hizmet sunmakta olup ikinci işletme modeli ise Kamu Özel İşbirliği Modeli ile Yap-Kirala-Devret Modeli ile hizmet vermektedir.
Farklı görünebilir ancak Kamu Özel İşbirliğinde birçok yöntem ile yatırım modellemeleri bulunmaktadır. Bu yazı serisi Kamu Özel İşbirliği Modeli ile işletilen sağlık tesislerinde Biyomedikal ve Klinik Mühendislik Hizmetlerine ilişkin olacaktır. Bu yazıda 4 başlık gündeme alınmıştır.
A. KÖİ Modeli ile Yap-Kirala-Devret Modelinde Taraflar ve Hizmetler
B. KÖİ Modeli Şehir Hastanelerinde Tıbbi Ekipman Kategorileri
C. İkame, Yedek Tıbbi Ekipman Süreci
D. Tıbbi Ekipmanların Sınır Belirlemedeki Yeri
A. KÖİ Modeli ile Yap-Kirala-Devret Modelinde Taraflar ve Hizmetler
Kamu Özel İşbirliği Modeli içerisinde yer alan Yap-Kirala-Devret Modelinin tarafları “Kamu İdaresi” ve “Özel Şirket” olarak tanımlanmıştır.
KÖİ Modeli ile işletilen sağlık tesislerinde 17 alt hizmet bulunmaktadır. Bu 17 hizmet 2 ana kategoride değerlendirilir.
1. Tıbbi Hizmetler
2. Diğer Hizmetler
KÖİ kapsamında işletilen sağlık tesislerinde Biyomedikal ve Klinik Mühendislik Hizmetleri sözleşme ve eklerinin bütüncül değerlendirilmesi ile mümkündür. Biyomedikal ve Klinik Mühendislik faaliyetlerinin esas bileşeni olan Tıbbi Cihazlar, Biyomedikal Ekipmanların yer aldığı hizmet şartları sözleşmenin 14. ekinde yer alan Tıbbi Hizmetler başlığı altında yer alan Laboratuvar, Görüntüleme, Sterilizasyon ve Dezenfeksiyon, Diğer Tıbbi Ekipman Destek Hizmetleri başlığında tanımlanmıştır. Ancak sözleşmenin Tıbbi Ekipmanlar listesi ve içeriklerinin yer aldığı 13. ek, sigorta şartlarına ilişkin ekler, ödeme mekanizması, tanımlar, tıbbi cihazların yazılım entegrasyonuna yönelik HBYS hizmet şartları, elektrik ve iklimlendirme için Bina ve Arazi Hizmet Şartları gibi birçok sözleşme unsuruna hakim olmadan sürecin etkin yönetilmesi mümkün değildir.
B. KÖİ Modeli Şehir Hastanelerinde Tıbbi Ekipman Kategorileri
KÖİ Modeli ile sağlık hizmet sunumu gerçekleştirilen Şehir Hastanelerinde tedarik yöntemine göre teknik servis ve işletme sorumluluk matrisine bağlı olarak tıbbi cihazları 4 kategoride inceleyebilirsiniz:
1. Kamu tarafından mülkiyeti tedarik edilen, satın alma veya hibe veya devir gibi edinim türleri ile edinilerek hizmet sunumuna kazandırılan ekipmanlar (P0)
2. KÖİ modeli ile tedarik edilen, sözleşmenin 13. ekinde yer alan Kamu Özel İşbirliği edinim türü ile hizmet sunumuna kazandırılan ekipmanlar (P1)
3. KÖİ modeli ile hizmet sağlayıcı firmanın hizmet sunumuna esas kullanıma sunduğu, mülkiyeti Şirkette olarak hizmet sunumuna kazandırılan ekipmanlar (P2)
4. Kamu tarafından süreli olarak kullanıma sunulan, sarf veya kullanım sözleşmesi ile edinimi sağlanarak hizmet sunumuna kazandırılan ekipmanlar (P3)
Bu 4 kategori de özetlenen tıbbi ekipmanların mülkiyeti Kamu İdaresinde olan ve olmayan cihazlar bilinenin aksine işletme süresince İdarenin izleme, kontrol, bildirim ve değerlendirme sorumluluğu bulunmaktadır.
Genel olarak bakıldığında geleneksel ve alışılageldik hastane işletmeciliğinde P0, P2 ve P3 kategorisindeki ekipmanların tedarik ve işletme süreçleri, kural setlerine sektörle ilgili olarak aşinalık mevcuttur. Örneğin hastanelerin satın alma metodu ile temin ettiği ekipmanlar P0, işlem puanı karşılığı laboratuvar / görüntüleme hizmet alımı ile kullanıma sunulan ekipmanlar P2, sarf karşılığı veya konsinye olarak kullanıma sunulan ekipmanlar P3 olarak değerlendirilebilir. KÖİ modeli sağlık işletmeciliğinde kullanıma sunulan yeni kazandırılan ekipman türü ise P1 olarak kategorize edilmiştir. Bu kategorinin Hastaların mağduriyetine engel olmak ve kesintisiz sağlık hizmet sunumu için diğer kategorilerde yer alan ekipmanlara göre ikame, sigorta, danışmanlık, yedek parça temini, yüksek çalışma zamanı, HEK kaynak geliştirme gibi birçok işletme dönemi kazanımı bulunmaktadır.
Bu 4 kategorideki cihazların sağlık hizmet sunumu sürecinde işletme, teknik servis, ikame ve idame sorumluluğu aşağıdaki sorumluluk matrisi ile özetlenebilir:
1. P0 tıbbi ekipmanların işletme, teknik servis sorumluluğu Kamu İdaresine aittir.
2. P1 tıbbi ekipmanların işletme, teknik servis sorumluluğu KÖİ paydaşı Şirkete aittir.
3. P2 tıbbi ekipmanların işletme, teknik servis sorumluluğu KÖİ paydaşı Şirkete aittir.
4. P3 tıbbi ekipmanların işletme, teknik servis sorumluluğu tedarikçi Şirkete aittir.
C. İkame, Yedek Tıbbi Ekipman Süreci
KÖİ modeli ile hizmet sunumu gerçekleştirilen Şehir Hastanelerinde geniş kapsam ve içerikli sözleşme ve eklerinde birçok detay ve hizmet yükümlülüğü yer almaktadır. Ancak bazı isterler (sözleşme maddeleri) teknik ve idari açıdan geniş açıklamalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bunlardan bir tanesi de P1 ekipmanlara yönelik ikame, yerine ekipman teminidir. Sözleşme ve ekleri geniş kapsamlı değerlendirildiğinde ikame cihaz süreci aşağıdaki kısa not ve açıklamalar ile özetlenebilir
-Bir ekipmanın ikame talebinde bulunmak için ekipmanın P1 kategorisinde Özel Şirket tarafından kullanıma sunulması gerekmektedir.
- Bir ekipmanın ikame talebinde bulunmak için ekipmanın kullanıcı kaynaklı olmayan arıza durumu bulunmalıdır.
- Ekipmanın kurulum gerektirmemesi gerekmelidir.
- Arıza bildirimine yönelik ilk kayda ilişkin (vaka tarih ve saati) yanıtlama süresini takip eden 36 saat sonunda arıza vakasına ek olarak ikame ekipman talebi
oluşturulmalıdır.
- Performans parametrelerine göre arıza vakası ile ikame vakası ayrı değerlendirilmelidir.
- İkame vakası açıkken arıza vakasının düzeltilmesi ikame vakasının kapatılmasına sebep olur.
- Arıza vakası açıkken ikame vakasının düzeltilmesi arıza vakasının kapatılmasına sebep olmaz.
- İkame cihaz arızalı P1 ekipmana teknik açıdan asgari eşit özelliklere sahip olmalıdır.
D. Tıbbi Ekipmanların Sınır Belirlemedeki Yeri
KÖİ Modeli ile sağlık hizmet sunumu gerçekleştirilen Şehir Hastaneleri sözleşmelerinde Sınır Belirleme Kapsamı olarak nitelendirilen yenileme prosedürü olarak değerlendirilen bir tanımlama mevcuttur. Sözleşme süresince kullanıma bağlı yıpranan ve Özel Şirket tarafından değiştirilmesi / yenilenmesi gereken taşınırlar ve taşınmazlar Sınır Belirleme Kapsamında olarak ifade edilebilir. Ancak sözleşmenin 13. ekinde yer alan tıbbi ekipmanlar bu kapsam dışında bulunması nedeniyle ekipmanların verimli kullanım ömrünün
sağlanması esastır. Bununla beraber her ekipman için belirlenen dönemlerde performans değerlendirmesi ile ekipmanların değiştirilmesi, yenilenmesi planlanmıştır. Performans değerlendirmelerinde ekipmanların etkin kullanım süresinin artırılması için teknik servis süreçleri birincil rol oynamaktadır. Bu süreçlerde ekipmanların doğru kullanımı için kullanıcı eğitimlerinde süreklilik, özgün yedek parça kullanımı ve yetkili servis faaliyeti olmak üzere üç temel unsur sayılabilir.
P1 ekipmanların işletme dönemince teknik servis faaliyetleri, yedek parça temin ve kullanıcı eğitimleri sorumluluğu Özel Şirket sorumluluğundadır. Kamu İdaresi kullanıcı değişikliği veya ihtiyaç halinde eğitim talepleri ile etkin ve verimlilik tıbbi ekipman kullanımı sağlayarak tıbbi ekipmanların kullanım süresinin
arttırılmasını sağlayacaktır. Özel Şirket ise sürekli izlem ile kullanıcı rolünün ekipman üzerindeki performansının iyileştirilmesi, üreticinin kullanıcı eğitimleri veya tıbbi ekipman üzerindeki güncellemelerine karşı bildirimlerine yönelik kullanıcı eğitimlerinin yenilenmesi gerektiğini Kamu İdaresine bildirmelidir. Tıbbi Ekipmanların kullanım süresinin iyileştirilmesi, efektif kullanım süresinin sağlanabilmesi için Özel Şirket tarafından özgün yedek parça kullanımı ile arıza onarımlarının giderilmesini, özgün bakım sarfları ile koruyucu bakımlarının yerine getirilmesini ve tüm servis faaliyetlerini nitelikli iş gücü ile karşılanmasını sağlamalıdır.
Şehir hastaneleri işleyişi bu yazı doğrultusunda ele alındığında meslektaş ve meslektaş adaylarımızın hastane bünyesinde gelişmeye , geliştirmeye yönelik hedefleri ; sağlık hizmetlerinin kalitesini artırmak hastane içerisinde diğer sağlık çalışanları ile entegre çalışarak hasta teşhis ve tedavisinde kullanılan cihaz ve yöntemlerin en etkin şekilde işlemesini sağlamak , böylesine geniş bir sahada çalışırken tıbbi cihazların avantaj ve dezavantajlarını göz önünde bulundurarak en güncel formuna kavuşmasına katkıda bulunmak , cihazların standart ölçülerde çalışabildiğini tespit etmek ve bu faaliyetlerin sürekliliğini sağlayabilmek olmalıdır.
Bu hedeflerin yanısıra hastane içerisinde bulunan bir biyomedikal mühendisinin görev ve sorumluluklarını Sağlık Meslek Mensupları İle Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Diğer Meslek Mensuplarının İş ve Görev Tanımlarına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’e göre sınıflandıracak olursak ;
a) “Sağlık hizmet sunumunda kullanılan biyomedikal teknoloji ürünlerinin geliştirilmesinde ve iyileştirilmesinde mühendislik teknik görüş ve yönetim becerilerini uygular.” maddesine göre ele aldığımızda; cihazların kalite ve güvencelerini test etmek sahaya olan uyumluluğunu kontrol etmektir.
b) “Tıbbi cihaz ve biyomedikal teknik hizmetlerin; bakım, onarım, kalibrasyon gibi tedarik süreçlerinin teknik şartname hazırlığı, hizmeti ifa, muayene ve kabul bölümlerinde teknik uzman olarak görev alır.” maddesine göre ele aldığımızda; alınacak olan cihazların teknik özelliklerinin belirlenmesi, dış hizmet alımı durumunda fiyat-performans değerlendirmesinin yapılması ve ayrıca alınan cihazın veya alınacak olan cihazın hastane yararını gözetmektir.
c) “Tıbbi cihazların teknik performans ve finansal değerlendirmelerini yaparak tıbbi cihaz, mal ve hizmet alım komisyonlarında teknik bilgi desteği sağlar.” maddesine göre ele aldığımızda; bir mühendis hastane için gerekli olan cihazların fiyat-performans kontrollerini düşünerek en düşük maliyet üzerinden en kaliteli işi almayı planlamalıdır , bunun yanı sıra tıbbi tüketim malzemelerinin cihazlarla olan uyumluluğunu incelemek yine mühendisin vazifesidir.
ç) “Tıbbi cihazların güvenli ve verimli kullanımına ilişkin sağlık personelini bilgilendirir, eğitim verir ve gerekli tedbirleri alır.” maddesine göre ele aldığımızda; hastane içi personel eğitimlerinin mühendis tarafından sağlanmasını cihazların kullanım ömürlerini uzatmakta ve en verimli sonuçlar alınmasını sağlamaktadır.
d) “Biyomedikal teknoloji niteliğindeki tıbbi cihazların sağlık tesisi içerisinde envanter kayıtlarının oluşturulmasını, güncellenmesini ve izlenebilirliğini sağlar.” maddesine göre ele aldığımızda; cihazların kayıp-çalıntı , cihaz sayısının yeterli olup olmadığı durumlarını kontrol altına tutmak yine mühendisin görev tanımındadır.
e) “Dijital hastane yönetimi, verimlilik, kalite ve akreditasyon süreçlerinde biyomedikal mühendisliği ve tıbbi teknoloji yönetimine ilişkin kriterlerin mevzuata uygun olarak işletilmesini sağlar.” maddesine göre ele aldığımızda; kaliteli ve etkin devamında en güncel hizmet sunumunu sağlamak hastane içerisinde çalışanların ve hastaların farkındalığını artırmak ayrıca dijital hastane süreci ele alındığında doğa dostu hastane tutumunu kazandırarak verilerin daha uzun süre depolanmasını sağlamaktır..
f) “Sağlık tesislerinde bulunan biyomedikal teknoloji niteliğindeki tıbbi cihazların aktif çalışma zamanlarının izlenebilirliğini sağlar ve ekonomik ömrünü tamamlayan ekipmanların hurda, enkaz ve köhneye ayrılması ile bertaraf süreçlerinde teknik uzman olarak bilgi desteği sağlar.” maddesine göre ele aldığımızda; hastane içerisinde bulunan cihazların ana kontrolünü sağlamak , kullanıma uygun olduğuna
karar vermek , kullanılamayacak durumda olanların yerine yenisinin teminin sağlanmasını sağlayan süreci başlatmak mühendisin görevleri arasındadır.
g) “Tıbbi cihazların periyodik bakım, onarım, kalibrasyon, kurulum, söküm ve taşıma gibi teknik işlemleri planlar ve gerçekleştirir veya gerçekleştirilmesini sağlar.” maddesine göre ele aldığımızda; hastanenin genel işleyişi sürekli faal şekilde hizmet verebilmesini kullanıcı-hasta mağduriyetinin yaşanmamasını sağlamaktır.
Bütünüyle bakıldığında Şehir Hastanesi dinamiği bir mühendisin kendi alanında tüm yeteneklerini ortaya koyması gereken melez bir yapıdır.
Comentários